“Als het maar niet te zweverig wordt Michiel…” zegt Timo (41) als we een afspraak maken voor een coachsessie. Timo werkt al tweeëntwintig jaar bij defensie, heeft vier uitzendingen op zijn naam staan en voelt zich al een hele tijd niet gelukkig. Hij is al jaren single, heeft geen kinderen, heeft geen zin meer in zijn werk en zijn energie is beneden alle peil. Timo mist de zin in zijn leven.
Het lijken twee werelden die niet met elkaar te verenigen zijn – militairen en spiritualiteit. Althans, zo leek dat destijds voor mij toen ik bij het Korps Mariniers diende. We waren bezig met opleidingen, trainingen, uitzendingen, fysiek en mentaal sterk worden en stonden altijd gereed voor als er ‘op de knop’ gedrukt zou worden. Vierentwintig uur per dag waren we met ons werk bezig – all over the world. Het was eigenlijk ook geen werk, maar meer een manier van leven. Alles in mijn leven was op het marinier-zijn gericht. De cultuur, de gedragingen, de manier van praten, doen en denken van het Korps had ik eigen gemaakt. Van kruin tot teen was ik marinier. Een marinier is hard, gaat door waar anderen stoppen en wordt ingezet voor de meest moeilijke opdrachten. Natuurlijk toont de marinier geen emoties en wordt over gevoel niet gesproken. Laat staan dat de marinier bezig is met spiritualiteit! Die kloof was niet te overbruggen zo groot.
Zweefteven en geitenwollensokken
Spiritualiteit was voor mij een wereld van zweefteven en geitenwollensokken. Er was geen vezel in mijn lijf die ook maar overwoog iets met spiritualiteit te doen. Het ging in tegen alles waar ik als persoon dacht voor te staan. Maar feitelijk had ik destijds geen idee wat spiritualiteit nu eigenlijk is. Ik associeerde spiritualiteit met geesten, tarotkaarten, waarzegsters en de dood. Ik vond het vaag, ongrijpbaar en kon niet zien hoe spiritualiteit iets voor mij en mijn militaire bestaan kon betekenen. Pas jaren later, toen ik vijfentwintig jaar hard werken bij de Nederlandse overheid achter de rug had, bleek ik juist in de wereld van spiritualiteit de antwoorden te vinden die ik toen zocht. Want hoewel ik in mijn werk succesvol was, was het in mijn privéleven altijd maar turbulent en uit balans. Ik was uit balans. Feitelijk leefde ik alleen op mijn ratio en was ik volledig geblokkeerd van mijn gevoel en emoties. Eigenlijk wist ik niet wie ik was, wat ik belangrijk vond, wat mijn ambities en drijfveren waren en wat ik in dit leven wilde bereiken. Ik leefde jaren alleen maar vanuit mijn hoofd, stond op de automatische piloot en voelde me hierdoor leeg, doel- en stuurloos.
Met beide benen op de grond
Spiritualiteit is echt een containerbegrip en kan inderdaad te maken hebben met onzichtbare en onverklaarbare verschijnselen. Er zit - helaas en wat mij betreft onterecht - voor veel mensen een negatieve lading op het woord. Het is zóveel meer dan alleen het onverklaarbare. Spiritualiteit gaat ook over wie je werkelijk bent en wat je hier te doen hebt. Als je dát weet, geeft dat richting in je leven. Het helpt je in het hier en nu, juist met beide benen op de grond. Spiritualiteit helpt je niet in alleen vanuit je ratio (hoofd) te leven, maar ook je gevoel (hart) te volgen en je intuïtie (onderbuik) te gebruiken. Het brengt hoofd, hart en buik op één lijn. Juist dát had ik in mijn leven heel hard nodig! Ik zat veel te veel in mijn hoofd, deed altijd wat ik dacht dat van me verwacht werd en negeerde mijn eigen gevoel volledig. Ik voelde me leeg, doel- en stuurloos omdat ik helemaal niet bezig was met mijn innerlijke wereld. Heel prettig en nuttig tijdens allerlei spannende oefeningen en stressvolle momenten tijdens een uitzending, maar heel ongezond daarbuiten.
Van buiten naar binnen
Gekmakend idee eigenlijk dat ik jarenlang in mijn werk bezig was geweest met analyses, informatie vergaren, focus aanbrengen en planning, maar dat ik datzelfde nooit voor mijn
innerlijke wereld had gedaan. Ik was altijd alleen op de buitenwereld gericht. Door mijn focus te verleggen van buiten naar binnen, kwam ik gaandeweg tot veel helpende inzichten. Ik heb daar ook een aantal heel diverse spirituele ‘hulplijnen’ voor gebruikt. Ik ging daarvoor uit mijn comfortzone, maar het bracht me ontzettend veel. Ik heb hierover geschreven in mijn boek ‘De Doorbraak’. Stap voor stap leerde ik meer over mezelf, wie ik ben, wat mij drijft en waarom ik doe wat ik doe. Ik werd als het ware wakker, kreeg weer zin in het leven, vond een nieuwe richting en een helder doel.
In de coachsessie wordt duidelijk dat Timo van kinds af aan zichzelf een bepaalde rol heeft aangemeten om zich te beschermen tegen de afwijzing van zijn ouders. Hoewel hij een ogenschijnlijk goede jeugd heeft gehad, kreeg Timo maar weinig aandacht van zijn ouders. Hij leerde al jong heel zelfstandig te zijn. Als jonge puber werd hij afstandelijk en hard, zijn emoties kropte hij op en over gevoel werd al helemaal niet gesproken. Diep van binnen voelde hij zich onzeker, alleen en boos. In al die jaren bij defensie heeft hij nooit de behoefte gehad om dit zijn harde gedrag te veranderen. Sterker nog, het hielp hem ogenschijnlijk om met de bijzondere gebeurtenissen tijdens uitzendingen om te gaan. Even slikken, focus naar voren en weer doorgaan….
Cultuurverandering
De laatste weken is defensie veel in het nieuws. Er wordt gesproken over een machocultuur, seksisme en racisme. Het is tijd voor een stevige cultuurverandering. De Commandant der Strijdkrachten spreekt er duidelijke woorden over. De organisatie is uit balans en (mijn woorden) de mensen die zich schuldig maken aan seksisme, racisme en zich als een macho zonder gevoel of emoties gedragen, zijn dat ook. Destijds was ik ook uit balans. Het machogedrag had voor mij een functie. Het was een mechanisme om mezelf te beschermen tegen alle heftige indrukken die het werk met zich meebrengt en het stelde mezelf in staat grenzen te verleggen, door te gaan en niet op te geven. Erg waardevolle eigenschappen tijdens de hachelijke situaties waaraan een militair soms wordt blootgesteld. Alleen bevindt de gemiddelde militair zich 95% van de tijd niet in dergelijke situaties en dan heeft dat machomechanisme helemaal geen nut. Sterker nog, het zit je in de weg. Het zit in de weg om als mens in balans en veerkrachtig te blijven. Juist die balans en veerkracht is zo hard nodig om het complexe werk bij defensie te kunnen blijven doen. Het zijn dé voorwaarden om de heftige gebeurtenissen waaraan de militair blootgesteld wordt te kunnen incasseren en verwerken.
Oud-marinier Don Jeninga diende jarenlang bij het Korps Mariniers. Hij vertelt over zijn eerste idee bij spiritualiteit en hoe dit later in zijn leven totaal veranderde. Het volledige interview met Don zie je hier.
De cultuur binnen defensie en PTSS
De relatie tussen de machocultuur en seksisme en racisme ligt voor de hand. Maar er is ook een duidelijke relatie tussen de machocultuur en posttraumatische stress stoornis (PTSS). Het niet praten over je gevoel of het niet tonen van je emoties – duidelijke gevolgen van de huidige machocultuur - dragen bij aan een verminderde veerkracht en innerlijke onbalans. Elke keer als je zwijgt, doe je jezelf tekort. Elke keer als je je emoties wegdrukt, druk je een essentieel deel van je mens-zijn weg. Elke keer als je liegt, verloochen je jezelf. Elke keer als je jezelf anders voordoet dan wie je werkelijk bent, keur je feitelijk jezelf af. Als je dat maar lang genoeg doet in je leven, zal dat zeker zijn invloed hebben op je veerkracht en de innerlijke balans. De emmer loopt langzaam vol. Een traumatische gebeurtenis is dan als de druppel die de emmer doet overlopen. De veerkracht en de innerlijke balans is dan totaal weg. PTSS gaat dan ook niet over die druppel alleen, maar over die langzaam volgelopen emmer.
Timo is een introverte kerel. In de groep kiest hij ervoor om vaak te zwijgen. Hij werkt hard, doet wat er van het gevraagd wordt en treedt nauwelijks op de voorgrond. Dat is ook zijn manier van omgaan met een aantal heftige gebeurtenissen in zijn privéleven. Toen zijn vader plotseling overleed toen Timo op uitzending was, is hij naar huis gegaan voor het laatste afscheid en is hij daarna direct weer teruggevlogen naar het uitzendgebied. Even slikken en weer doorgaan. Maar ook toen zijn eerste liefde plotseling de relatie verbrak en later toen hij afgewezen werd voor een functie die hij heel graag wilde, verbeet hij zijn verdriet en ging hij door. Maar van binnen stapelde het verdriet, de onzekerheid en zijn boosheid zich op. Bij elke tegenslag in zijn leven, werd zijn disbalans – en daarmee zijn hardheid en afstandelijkheid - alleen maar groter.
Wie is de mens achter het uniform?
Spiritualiteit kan bijdragen aan het legen van die volle emmer. Ermee bezig zijn, helpt je te zijn wie je werkelijk bent. Yoga, mediteren en ademhalingsoefeningen helpen je bij het maken van contact met je innerlijke wereld. Goed voor je lijf zorgen, gezond eten en bewegen helpt daar ook bij. Zo zijn er tal van spirituele methodieken, oefeningen, therapieën en teachings die jou kunnen helpen jezelf te vinden. Bovenal is het belangrijk dat je jezelf kent en bent. Dat betekent dat je je mens-zijn laat zien – met alle gevoelens en emoties die daarbij horen. Dat gevoel moet je volgen en de emoties de ruimte geven. Het is belangrijk dat je trouw blijft aan jezelf, dus spreekt wanneer je anders zou zwijgen, de waarheid spreekt als je voorheen zou liegen, je jezelf bent waar je anders jezelf zou aanpassen. Dat vraagt wat van jezelf. Het vraagt om zelfkennis, zelfvertrouwen, innerlijke kracht en moed. Maar het vraagt ook wat van de organisatie. Het vraagt om interne veiligheid, leiders die voorop gaan in deze beweging en om ruimte authentiek te kunnen zijn in alle lagen van de organisatie. De militair is bovenal mens. De mens is niet uniform, die is uniek.
“Maar Michiel, het is toch godsonmogelijk om mezelf te zijn als militair? Daar is de organisatie toch helemaal niet klaar voor?” zegt Timo op het einde van de coachsessie. “Het is één groot toneelspel waar iedereen aan meedoet”. Hoewel ik zijn opmerking snap en voel, zit het vooral in Timo zelf dat hij dit zo beleeft. Het is zijn ervaring binnen defensie. Het is ook zijn angst om afgewezen te worden als hij zichzelf is en zijn vooronderstelling dat er binnen defensie geen ruimte is voor de echte Timo. Doorgaan op de manier waarop hij zich jaren heeft gedragen, gaat niet meer. Daar gaat hij aan onderdoor. Zó moe is hij. Hij moet zichzelf zijn, door zijn angst heengaan en zichzelf niet meer verstoppen. Dat vergt moed. Het vergt moed angst te voelen en toch je hart te volgen. Hij moet realiseren dat de jarenlange comfortzone van verstoppen achter zijn uniform, het aanpassen en zwijgen niet meer zo comfortabel is als dat hij dacht…
Het spanningsveld
Gaat die authentieke militair nog wel doen wat gezegd wordt? Gaat die authentieke militair nog wel door waar anderen stoppen? Is die authentieke militair nog wel bereid om tijdens het gevecht risico’s te nemen om een ander te helpen als dat nodig is? Ja, natuurlijk! Die authentieke en zelfbewuste militair heeft namelijk met zijn hart gekozen voor het militaire leven. Het past werkelijk bij hem of haar. De authentieke militair is juist in staat om de knop van zijn eigen emoties en gevoelens ‘om te zetten’ als dat tijdens het werk nodig is. Maar belangrijker nog, die militair is ook in staat die knop weer terug te draaien als de actie voorbij is. Die zelfkennis en regie over de eigen gevoelswereld is keihard nodig om het bijzondere werk bij defensie te kunnen blijven doen. Maak dus van die jonge jongens en meisjes die zich aanmelden bij defensie echt stevige militairen door niet alleen aandacht te hebben voor de fysieke en mentale aspecten. Heb ook aandacht voor het emotionele én spirituele deel. Heb aandacht voor de hele mens.
Michiel van der Pols - doorbraakcoach
INSPIRATIELEZING - In de diepgaande en openhartige lezing 'Emoties kan je uitschakelen' vertel ik over mijn eigen militaire verleden, mijn persoonlijke zoektocht, spiritualiteit en de inzichten die ik zelf opgedaan heb. Ook vertel over mijn werk als doorbraakcoach en wat ik aan rode draden zie bij het coachen van hoog-risico professionals. Daarnaast geef ik een aantal overpeinzingen aangaande het hoe & waarom er meer aandacht moet zijn voor de mens achter het uniform. Ik zal vertellen wanneer het verstandig is emoties even uit te schakelen, maar ook wanneer het belangrijk is dat vooral níet te doen. Het doel van de lezing is te inspireren meer te werken aan het zelfbewuste individu en aan de professional die in staat is te schakelen tussen hoofd en hart. Die zelfregie maakt het individu gelukkiger en veerkrachtiger, het team sterker en de organisatie velen malen professioneler. Neem contact met me op voor het bespreken van de mogelijkheden.
Comments